Sobada pişen kestanenin kokusu, anaokulunda kullandığım havlunun kokusu, annemin pazar kahvaltısı için hazırladığı böreğin kokusu...
Kokular zaman zaman anılarımıza götürür bizi. Bazen bir parfüm tanıdık gelir, eski sevgilimizi hatırlatır. Bazen bir yemek kokusu aniden ailemizle oturduğumuz bir akşam sofrasına götürür bizi. Sanki yaşadığımız anların kendine özel kokuları vardır.
Peki neden kokularımız bizi anılarımıza götürür? Nasıl olur da unuttuğumuzu sandığımız bir hatırayı uzun zamandır almadığımız bir kokuyu alınca hatırlarız?
Kokuların bizi anılarımıza götürmesine "Proust Etkisi" adı verilir. İsmi Fransız yazar Marcel Proust'tan gelir.
Bir gün madlen kekini yerken ortaya çıkan koku onu çocukluğuna götürmüştür ve buna Proust Etkisi adı verilmiştir.
Her duyunun beynimizde izlediği belli bir yol vardır Koku duyusunun beynimizde izlediği yol diğer duyulardan farklıdır. Koku hariç bütün duyularımız, beyindeki ilgili merkeze ulaşmadan önce "talamus" adı verilen yapıya uğrar, sonrasında ilgili merkeze ulaşır. Ancak koku duyusu talamusa uğramadan direkt kokuyla ilgili bölüme, "koku alma soğanı"na ulaşır.
" Koku alma soğanı", beyinde hafızadan sorumlu olan" hipokampüs" ve duygularımızdan sorumlu olan "amigdala" ile yan yanadır ve sürekli irtibat halindedir. Araştırmacılar, kokuların anıları ve o an yaşanan duyguları hatırlatmasını bu şekilde açıklamaktadır. Bir kokuyu aldığımızda o an hissettiğimiz duyguyu ve o anı koku alma soğanının hipokampüs ve amigdala ile olan yakın ilişkisi sebebiyle hatırlarız. Başka bir deyişle, beynimiz bir anı kaydederken o an aldığımız kokuyu ve hissettiğimiz duyguları da birlikte kaydeder.
Ayrıca koku alma duyusu en eski, en uzun evrimsel geçmişe sahip duyumuzdur. Beynin de en eski bölgelerinden birine karşılık gelmektedir. Tam olarak kanıtlanamasa da araştırmacılar, koku duyusunun talamusa uğramadan koku alma soğanına ulaşmasının sebebinin bu olabileceğini düşünmektedirler.
Hazırlayan: Perna Erkol
Kaynak:
Emeğine sağlık Perna 🙏🏻